شناخت جرم و ارکان افترا و نشر اکاذیب
طبق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، هرکس بهطور صریح شخصی را به ارتکاب جرمی متهم کند بدون آنکه بتواند صحت آن را ثابت کند، مرتکب افترا شده است.
تفاوت افترا با نشر اکاذیب در این است که در افترا، اتهام نسبت دادهشده محدود به یک جرم مشخص است (مثل سرقت، کلاهبرداری یا خیانت در امانت)، اما در نشر اکاذیب، هر نوع خبر یا مطلب خلاف واقع که موجب ضرر یا تشویش اذهان عمومی شود، جرم محسوب میشود.
در سالهای اخیر با گسترش شبکههای اجتماعی، این دو عنوان کیفری بیش از پیش مطرح شدهاند.
پیامک، ایمیل، پست، استوری یا حتی گفتوگوهای خصوصی در پیامرسانها در صورت اثبات قصد زیانرساندن، میتواند مبنای شکایت قرار گیرد.

دفاع تخصصی در جرایم حیثیتی
دفاع در پروندههای افترا و نشر اکاذیب، یکی از حساسترین حوزههای حقوق کیفری است، زیرا موضوع آن اعتبار و حیثیت انسانی است.
وکیل متخصص ابتدا با تحلیل محتوای گفته یا نوشته، بررسی نیت متهم و جمعآوری شواهد، تلاش میکند تا عنصر روانی جرم را از بین ببرد.
اگر فرد صرفاً انتقاد یا اظهار نظر کرده باشد بدون قصد زیان یا در چارچوب منافع عمومی، میتوان از حق آزادی بیان و اصل حسن نیت دفاع کرد.
همچنین، در پروندههایی که موکل قربانی اتهام نارواست، وکیل با تنظیم دقیق شکواییه و ارائهی مستندات (پیامها، شهادت شهود، اسکرینشاتها و مکاتبات رسمی)
روند رسیدگی را بهگونهای هدایت میکند که علاوه بر محکومیت افترازننده، خسارت معنوی ناشی از لطمه به اعتبار و آبرو نیز مطالبه شود.
پرسشهای متداول موکلین
توهین شامل بهکاربردن الفاظ یا رفتار تحقیرآمیز است، اما افترا زمانی رخ میدهد که فرد اتهام مشخصی از ارتکاب جرم را مطرح کند.
بهعنوان مثال گفتنِ «او دزد است» افترا محسوب میشود، ولی گفتنِ «آدم بدی است» در حد توهین است.
در افترا، اگر افترازننده نتواند جرم را ثابت کند، به مجازات حبس یا جزای نقدی محکوم میشود.
خیر. شرط تحقق این جرم، انتشار اخبار یا مطالب خلاف واقع با قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی است، حتی اگر خسارت مالی وارد نشده باشد.
اما وجود مدارکی که نشان دهد حیثیت یا اعتبار فرد لطمه دیده، موجب تشدید مجازات میشود.
برای مثال، انتشار خبر نادرست دربارهٔ فردی در شبکههای اجتماعی، حتی اگر به قصد شوخی باشد، جرم است.
اگر گفتهها در راستای دفاع مشروع و بدون نیت آسیب زدن به آبروی دیگری باشد، افترا محسوب نمیشود.
اصل «حق دفاع» در قانون پذیرفته شده و وکیل میتواند با ارائهٔ شواهد، نشان دهد که گفتههای موکل در مقام پاسخ به اتهام و حفظ حیثیت خود بوده است.
خیر، تا زمانی که قصد تخریب یا نسبتدادن جرم خاصی وجود نداشته باشد.
قانون، تفاوت روشنی میان نقد منصفانه و افترا قائل است.
اما اگر فرد در نقد خود اطلاعات نادرست منتشر کند یا شخص مشخصی را به رفتار مجرمانه متهم کند، این رفتار نشر اکاذیب یا افترا محسوب میشود.
چاپ ساده از پیامها یا اسکرینشات کافی نیست.
برای اعتبار قانونی باید از دفتر خدمات الکترونیک قضایی یا پلیس فتا تأییدیه رسمی گرفت تا مشخص شود پیام واقعاً از حساب کاربر منتشر شده است.
در این پروندهها، وکیل با تنظیم «درخواست احراز اصالت داده» از مرجع قضایی، مدارک دیجیتال را معتبر میکند.
بله. افترا و نشر اکاذیب از جمله جرایم قابل گذشت هستند، یعنی با رضایت شاکی، پرونده مختومه میشود.
با این حال، گذشت فقط در صورتی معتبر است که پیش از صدور حکم قطعی ارائه گردد.
وکیل میتواند با تنظیم توافقنامه صلح و جبران خسارت معنوی، از ادامهی روند کیفری جلوگیری کند.
